Tapak Makam Raja Haji di Tepi Sekolah Henry Gurney?

Saya masih ingat ketika saya praktikal di Pejabat Peguam Negara (AG Chambers) tahun 2016. Ketika itu timbul detik ilham dalam hati, saya mahu melawat kawasan-kawasan sejarah yang ada di Tanah Melayu.

Antara tapak sejarah yang terdetik dalam hati saya, saya ingin melawat tapak makam Raja Haji Fi Sabilillah di Teluk Mas, Melaka. Saya menyewa di Taman Reko Mutiara, Kajang ketika itu. Dari Kajang, saya turun ke Melaka semata-mata mahu mencari tapak makam!

Siapakah Raja Haji Fi Sabilillah? Beliau syahid ketika melawan Belanda. Beliau diiktiraf Pahlawan Nasional Indonesia. Masjid di Cyberjaya diberi namanya. Itulah legasi seorang pahlawan, Raja Haji Fi Sabilillah dikenang zaman.

Raja Haji Fi Sabilillah (1727-1784)

Raja Haji ibni Opu Daeng Chelak, Yamtuan Muda Riau ke-4 ialah adinda kepada Sultan Selangor pertama, Sultan Salehuddin (1756-1777). Beliau merupakan sebahagian dari kerabat istana Selangor. 

Beliau bersama anak saudara beliau, Sultan Ibrahim (Sultan Selangor kedua) berjuang menentang angkatan Belanda bermati-matian mempertahankan Kota Kuala Selangor.  Disebabkan beliau terlalu benci kepada penjajah, beliau telah memimpin angkatan Melayu dan Bugis mahu menghalau Belanda keluar dari Kota Melaka pada tahun 1784.  

Sayang sekali, nama beliau tiada disebut dalam buku teks sekolah. Anak muda ramai tidak mengenali beliau, kerabat diraja Selangor yang diangkat menjadi Pahlawan Nasional Indonesia. Beliau tidak begitu dikenali, sedangkan namanya layak sebaris dengan Dol Said, Dato’ Maharajalela, Mat Kilau dan Rosli Dhoby. Nama mereka dikenang kerana melawan penjajah British, Raja Haji pula syahid mahu menghalau penjajah Belanda!

Masjid Raja Haji Fisabilillah, Cyberjaya

300 tahun dahulu, beliau telah memimpin serangan besar-besaran mahu menghalau penjajah Belanda yang memerintah Kota Melaka. Raja Haji telah mendarat di Teluk Ketapang, Melaka pada 13 Februari 1784 dalam usahanya menyerang Melaka mengharapkan ganjaran fi sabililillah. Di Tanjung Palas, beliau membina kubu pertahanan. Bandar Melaka dibedil angkatan Raja Haji selama berbulan-bulan. Hampir setiap malam petempatan Belanda diserang angkatan Bugis pimpinan Raja Haji. Belanda hidup dalam ketakutan, siang dan malam dibedil berterusan. 

Gabenor Belanda Melaka meminta bantuan Gabenor Jeneral Belanda di Betawi kerana serangan Raja Haji semakin hari, semakin dahsyat. Satu angkatan kapal perang besar Belanda dari Betawi telah sampai di Melaka dipimpin panglima Jacob Pieter van Braam. 6 kapal perang besar, tentera seramai 2130 orang dan 326 pucuk telah tiba di Melaka, mahu membalas dendam atas serangan Raja Haji!

Raja Haji mencari syahid, dan akhirnya syahidlah yang beliau temui. Pada satu malam yang hening, angkatan Belanda dipimpin  Jacob Pieter van Braam telah membedil kubu beliau secara besar-besaran. Pada tarikh 18 Jun 1784, ketika tangan kiri beliau berpegang Kitab Dalail Khairat dan tangan kanan memegang badik pusaka, beliau telah ditembak dengan meriam penjajah durjana. Syahidlah Raja Haji di Teluk Ketapang dalam perjuangannya memukul Belanda. Matinya beliau di jalan Allah, beliau digelar “Fi Sabililillah” sehingga hari ini. Beliau juga turut digelar “Marhum Teluk Ketapang” kerana bumi Teluk Ketapang menjadi saksi tumpahnya darah seorang syuhada’.

Jenazah Raja Haji Fisabilillah disemadikan sementara di Melaka sebelum dipindahkan keluarganya ke Riau. Makam beliau hari ini berada di Pulau Penyengat dan menjadi tumpuan utama penziarah. Bagi saya, tidak lengkap membaca riwayat seorang tokoh jika tidak menziarahi pusaranya. 

Namun, hati masih tidak puas. Saya mahu melihat bekas peninggalan Raja Haji! Saya terfikir, di mana bekas tapak makam beliau di Melaka?

Menurut Munsyi Abdullah Kadir dalam bukunya Hikayat Abdullah, Raja Haji Fisabilillah khabarnya disemadikan di belakang kandang babi! Menurut beliau:

“Sebermula di balik kebun kompeni itulah ditanamkan Raja Haji. Iaitu seorang Raja Melayu yang berkuasa adanya. Asalnya iaitu keturunan Bugis. Maka isterinya bernama Ratu Emas. Maka ialah yang telah datang memerangi Melaka pada zaman Holanda, maka adalah daripada zaman itu sampai masa ini kira-kira lebih sedikit daripada 60 tahun, maka hampir-hampir dapat Melaka olehnya.

Maka berkeliling jajahan Melaka dan kampung-kampung semuanya sudah didapatnya melainkan tinggallah Melaka bulat-bulat sahaja yang belum didapatnya. Maka pada masa itu segala bangsa yang ada di dalam Melaka masuk perang melawan Holanda daripada Melayu, Keling, Cina, Serani masing-masing ada dengan kapitannya dan kepala perangnya. Maka adalah beberapa tahun diperanginya lalu matilah Raja Haji itu dimakan peluru di Tanjung Palas nama tempatnya. Kemudian diambil Holanda mayatnya itu ditanamkan di balik kebun yang tersebut itu. Ada pun khabarnya yang kudengar, tempat itu kandang babi.

Kemudian ada kira-kira 20, 30 tahun di belakang datanglah anak buah-anak buah Raja Haji itu dari Lingga dan Riau ke Melaka meminta izin kepada raja Inggeris hendak dipindahkannya kubur itu ke Riau. Maka diberikanlah izin. Lalu dibawanyalah pergi....””

Benarkah beliau disemadikan di belakang kandang babi dahulu? Di manakah kawasannya hari ini? Ada yang menyatakan beliau disemadikan di kaki Bukit St. Paul. Ada juga yang menyatakan beliau disemadikan di sebuah kawasan di belakang Sekolah Henry Gurney hari ini. Saya pun mengembaralah ke Melaka untuk mencari kebenaran, benarkah pahlawan Bugis berkenaan pernah disemadikan di belakang Sekolah Henry Gurney?

Pada 6 Ogos 2016, saya menziarahi sebuah perkampungan di Telok Mas, Melaka. Dahulu Telok Mas dikenali sebagai “Teluk Ketapang”. Di sinilah dahulu, berkubu pahlawan nasional Indonesia dalam perancangan menghalau Belanda dari Melaka. 

Saya bertemu dengan Pak Cik Ghani, seorang penduduk kampung di situ. Beliau memberitahu saya di hujung belakang kawasan rumahnya, terdapat sebuah kawasan bersemak. Di situlah dahulu bersemadinya Raja Haji Fi Sabilillah!

Sangat menyedihkan, kawasan bersejarah itu terbiar menjadi belukar. Kata Pak Cik Ghani, di situ dahulu ada sebuah pondok menandakan tapak makam Raja Haji. Namun pondok makam dirobohkan kerana anak muda melakukan perbuatan khurafat di situ. Aduhai! Setelah pondok diruntuhkan, akhirnya kawasan itu pun terbiar tidak dipedulikan. Kata Pak Cik Ghani lagi, dahulu pihak Jabatan Warisan pernah datang melawat kawasan berkenaan, namun sehingga hari ini, kawasan tersebut masih terbiar.

Aduhai sayang! Kawasan sejarah terbiar tidak dipeduli orang!

Saya pun melangkah perlahan ke arah kawasan belukar berkenaan. Kawasan ini berada di luar pagar, belakang Sekolah Henry Gurney. Sedih hatiku melihat kawasan berkenaan. Khabarnya dahulu ada batu merah sebagai tanda makam Raja Haji. Namun, semak sudah menutup tapak bersejarah bangsa Melayu.

Semak belukar memenuhi kawasan. Di sebalik semak di Teluk Mas itulah tapak makam Raja Haji Fi Sabillah ratusan tahun dahulu.

Saya pun pulang dengan perasaan kecewa, mengapa tapak makamnya terbiar sedemikian rupa? Sudah beberapa kali saya lihat kawasan sejarah tidak dipedulikan pihak berkuasa. Kubur JWW Birch, pusara Dato’ Sagor, bukit tempat kelahiran Tun Sri Lanang dan banyak lagi kawasan bersejarah terbiar menjadi semak, menjadi ladang sawit atau menjadi hutan belantara. 

Adakah kerana persepsi sejarah tidak boleh membuat duit, maka kawasan warisan tidak dibangunkan? Bukankah pelancongan mampu menjana pendapatan negara? Bukankah Eropah menjaga makam-makam pahlawan mereka?

Makam Raja Haji Fi Sabilillah di Riau Pulau Penyengat, Indonesia hari ini

Walaupun namanya tiada dalam buku teks sekolah, namun sebuah masjid di Cyberjaya diberi nama Masjid Raja Haji Fisabilillah. Masjid bersenibina futuristik ini siap dibina pada tahun 2015. Ini merupakan satu usaha yang sangat bagus untuk memperkenalkan nama Raja Haji yang sudah dilupakan bangsa Melayu. Bekas tapak makam beliau di Teluk Ketapang, Melaka perlu diwartakan sebagai tapak sejarah Warisan Kebangsaan, kerana di situlah almarhum mengorbankan jiwanya demi bangsanya.

Semoga semangat Raja Haji Fi Sabilillah, berkorban nyawa melawan penjajah, berterusan dikenang menjadi ibrah.